De zonnestormen van mei 2024

We naderen stilaan het maximum van de vijfentwintigste zonnecyclus. En dat hebben we in de maand mei geweten...

 

Tussen 10 en 13 mei 2024 vonden er verschillende zonne-uitbarstingen plaats die gepaard gingen met hevige flares en geomagnetische stormen. Deze veroorzaakten het hevigste poollicht op lagere breedtegraden sinds maart 1989. Ook vanuit België was er noorderlicht te zien, met name tijdens de nacht van vrijdag 10 op zaterdag 11 mei.

 

Zonnevlekkengroep AR3664

De grote hoofdrolspeler in dit hele verhaal was zonnevlekkengroep NOAA 13664 (AR3664). Dit was één van de grootste zonnevlekkengroepen van de voorbije cycli. De Aarde paste er 15 keer in!

Op 8 mei veroorzaakte deze groep een flare van klasse X1.0 en ook verschillende M-klasse zonneflares. Dit ging gepaard met coronale massa ejecties (CME’s) richting Aarde.

Op 9 mei volgden een X2.25 en een X1.12 flare; op 10 mei een X3.98 flare en op 11 mei zelfs een X5.5 flare. Telkens werd er een hevige CME uitgestoten in onze richting.

Op 14 mei volgde met een flare van klasse X8.7 de hevigste uitbarsting, maar AR3664 bevond zich toen aan de zijkant van de Zon, waardoor de CME niet meer naar de Aarde gericht was.

 

Zonneflares worden ingedeeld in klassen op basis van hun intensiteit, waarbij de X-klasse de sterkste categorie is. De X-klasse flares worden verder onderverdeeld in een schaal van 1 tot 9, waarbij hogere nummers een grotere intensiteit aangeven. Een X 2.0 flare is dus een bijzonder sterke uitbarsting, twee keer zo krachtig als een X1.0 flare.

 

 

Copyright afbeeldingen: Hans Coeckelberghs

 

Bovenstaande foto’s tonen de Zon op 9 mei. Bovenaan zie je een opname in wit licht, breedband CaK en H-Alpha. AR3664 is duidelijk zichtbaar. Let daarbij op de schaal zoals deze rechts is aangegeven. Links onderaan staat een detailopname van de vlekkengroep.

 

Poollicht in België

De sterkte van de geomagnetische storm was te vergelijken met de 'Halloweenstorm' van oktober 2003. Toen zaten we in het maximum van de drieëntwintigste zonnecyclus en was er ook poollicht te zien vanuit België. Er was toen echter veel minder mediabelangstelling voor dan nu, waardoor enkel insiders ervan op de hoogte waren. Bovendien was de (digitale) fotografie minder ingeburgerd dan nu, waardoor er toen minder foto’s gemaakt zijn. De opkomst van de smartphone en de aandacht van de media maken dat het poollicht van 10 mei 2024 uitgebreid gefotografeerd werd.

De aurora was zichtbaar in de Verenigde Staten, Mexico, de Bahama’s, Jamaica, Puerto Rico en Hawai. In Europa reikte het tot in Portugal, Spanje en Sardinië. Verder was het ook te zien in Algerije, de Canarische eilanden, Turkije, Cyprus, Iran, Japan, India en China.

Uiteraard werd het poollicht ook uitgebreid gefotografeerd door leden en vrijwilligers van MIRA. Hierbij een opname van Murielle Wetz vanuit Herent en Kristof De Maeseneer vanuit Buggenhout.

 

 

Copyright afbeeldingen: Murielle Wetz & Kristof De Maeseneer

 

Tekst: Hans Coeckelberghs, juni 2024