Volkssterrenwacht MIRA: een didactische verantwoording door pater Pieraerts

Het publiek dat MIRA bezoekt, komt vanuit alle hoeken van het land, zelfs vanuit het buitenland. Jong en oud, geschoold of niet, als leek of met enige kennis van de sterrenkunde: de belangstelling is gewekt.

Dit stelt echter aan de assistentenstaf van MIRA het primordiaal probleem: zich aan te passen aan het doorsnee cultureel peil van diverse bezoekers. De assistenten proberen het niveau van de groep te peilen door contacten met de begeleiders van de groep, door aan te voelen hoever de belangstelling gaat en door aandachtig te luisteren naar de gestelde vragen.

Toch is het geen gemakkelijke opgave om in zo’n kort tijdsbestek een verstaanbare vulgarisatie te geven van zo'n uitgebreide wetenschap als de sterrenkunde. Voor een beginneling-assistent is de bekoring steeds groot om als gids de bezoekers te overdonderen met het uiteenzetten van lichtjaarafstanden en andere afmetingen uit de ruimte, gegevens die verpletteren door hun onverwachte grootheid. Hoewel dit voor de hedendaagse mens, die nogal gemakkelijk met zich zelf ingenomen is, niet helemaal zonder nut is, toch blijkt deze aanpak te oppervlakkig te zijn en bestaat het gevaar dat de mensen daar niet veel van meedragen.

De assistent die wat meer ervaring heeft en die zich bewust is dat hij door zijn uiteenzetting de bezoekers kan verrijken, zal vooral proberen meer naar de diepte te gaan en zal vooral proberen de volgende waarden uiteen te zetten:

- De ongelooflijke ingewikkeldheid van de stof!

- De onmetelijke grootheid van de kosmos!

Daarover heen stappend zal hij aansluiten met:

- Het bewezen feit dat gans het universum overal opgebouwd is uit diezelfde stof, overal onderworpen aan dezelfde wetten en overal beschikkend over dezelfde eigenschappen!

- Dat dit universum als het ware een reuze laboratorium vormt, waarin men zeer geheimzinnige, maar ook zeer bepaalde en specifieke eigenschappen ontdekt, omdat de stof zich daar in reusachtige massa's vertoont. Zo o.a. de zwaartekracht of gravitatiewet en de structuurdrang. Dit wordt ons duidelijk door de waarnemingen met de reuzentelescopen‚ door de luisterende radiotelescopen en door de spectraalontleding van het licht der hemellichamen.

- Uit deze waarnemingen wordt het ons overduidelijk dat het universum niet statisch is, niet onwrikbaar vastligt‚ niet eens en voorgoed in een definitieve vorm gegoten is, maar integendeel dynamisch is, een wereld in wording. En vervolgens blijkt duidelijk dat de oerstof een kapitaal aan energie is, die sinds de oerexplosie gestuwd wordt om zich te structureren en te compliceren.

- Dat de mens ‚ die op zijn planeet Aarde met talloze gunstige en onmisbare gaven is verrijkt, de vrucht en de uitloper is van die stuwende structuurdrang. Dat deze mens geen vreemdeling is in dat grandioze geheel dat nog steeds in wording is, maar dat deze mens, slechts sinds betrekkelijk korte tijd op het kosmisch toneel verschenen, niet bestemd is om wanorde teweeg te brengen of om de boel in de war te schoppen. Dat hij integendeel een opdracht, een opgave gekregen heeft om in overleg en samenwerking de schepping in hand te nemen en verantwoordelijkheid te dragen!

- Zoals er reeds werd opgemerkt, leeft er in onze dagen bij de nadenkende en zoekende mens een duidelijke behoefte om een synthese op te bouwen tussen de nieuwe gegevens die de wetenschap hem voorschotelt en zijn vroeger opgedane filosofische of religieuze overtuiging. De vele vragen die op voorhand of tijdens het bezoek aan MIRA worden gesteld tonen duidelijk dat veel mensen met hun geloofsovertuiging op losse schroeven zijn komen te staan en op zoek zijn naar klare en volwaardige antwoorden in verband met hun levens- en geloofsovertuiging.

In de tentoonstellingszaal wordt eenzelfde doel nagestreefd: het vulgariseren door didactische standen van de beginselen van de sterrenkunde. Tot hiertoe waren al de tentoongestelde platen, foto's en leerstellige montages gericht op een gewoon doorsnee lekenpubliek. Dit niet geïnitieerd publiek kon aldaar toch, zonder inspanning, belangstelling opleveren voor visueel medegedeelde gegevens.

Maar de bezoeker die meer vertrouwd is met de materie kwam er niet voldoende aan zijn trekken. Daarom is de ploeg medewerkers van MIRA momenteel druk bezig om aan dit euvel te verhelpen. Langzaam aan zullen de reeds bestaande platen worden ontdubbeld‚ dezelfde onderwerpen zullen op tweeluiken op een meer wetenschappelijke manier, door grafieken, spectrogrammen, tekeningen, diagrammen, enzovoort worden gepresenteerd.

Het spreekt vanzelf dat deze collectie ook voortdurend wordt aangevuld en vernieuwd, om te beantwoorden aan de meest recente ontwikkelingen op het gebied van de fantastische wetenschap: de sterrenkunde.

In hun grote verscheidenheid zijn de reacties van het publiek altijd aanmoedigend. Daar getuigt ons gastenboek voldoende van. Een ervan willen wij hier even aanhalen omdat wij er een echo bespeurden van onze eigen motiveringen. Een ons onbekende bezoeker‚ bij het verlaten van de waarnemingskoepel‚ nam ons terzijde in het donker en stamelde ons toe:

"Ik ga nu ... tenietgedaan maar verheugd ... en vol gepeinzen ... want ik zie nog niet in hoe ik mij zal kunnen onttrekken aan mijn diep geworteld, rotsvast egocentrisme."

Later schreef hij mij dat nogmaals, zonder zich bekend te maken.

Tekst: pater Godfried Pieraerts, circa 1980