De zomerzonnewende komt eraan...

Voor velen een gelegenheid om te feesten, vooral in de Scandinavische landen. In het noorden kan je immers de nacht lang fuiven zonder licht te moeten maken.

Deze 21 juni 2018 bereikt de Zon om 10.07 UT - bij ons is het dan 12.07 uur – de lengte van 90°00’00’’ op de ecliptica (gemeten op het middelpunt van de zonneschijf). De noordelijke declinatie is dan ook maximaal i.c. +23°26’07’’. Dit is per definitie het tijdstip waarop de astronomische zomer begint en de dag het langst is: in onze contreien duurt die 16 uur en 31 minuten. Alhoewel…

21 juni is niet de dag van de meest late zonsondergang, dat is op 25 juni; het verschil is echter maar een paar seconden: de Zon verdwijnt om 19h59m38s op 21 juni en om 20h00m01s op 25 juni. We spreken dus van 23 seconden; geen mens die wat merkt natuurlijk.

Daarenboven speelt een optisch effect nog parten: de schijnbare ondergang van de bovenste rand van de zonneschijf hangt in hoge mate af van de refractie in de aardse atmosfeer. Refractie die dan weer afhangt van omstandigheden van luchtdruk en -temperatuur. Parameters die moeilijk te voorspellen zijn en die we zeker niet in de hand hebben.

Het voorgaande illustreert dat het in de praktijk weinig zin heeft om de tijdstippen van zonsondergang en – opgang tot op de seconde nauwkeurig te vermelden. Afronden naar de minuut is hier de boodschap. Wel niet schrikken dat, na afronding naar de hele minuut, er op het eerste zicht “onlogische” reeksen kunnen ontstaan. Zoals de tijdstippen voor zonsondergang te Ukkel op 29/06, 30/06 en 01/07 respectievelijk uitkomen op 20.00, 19.59 en 19.59 uur. Bij notatie tot op de seconde wordt dat duidelijker: 19h59m36s, 19h59m22s en 19h59m06s. Het is evident dat je voor wetenschappelijk werk je best de laatste schrijfwijze kiest.

Maar deze haarklieverij mag de feestvreugde niet bederven.

Tekst: Herman Schoups

Bron: Hemelkalender 2018, Jean Meeus

Via onderstaande foto's van onze MIRA-maquette over het ontstaan van de seizoenen zie je duidelijk hoe het zonlicht het noordelijk halfrond ideaal kan verlichten, terwijl dat binnen de zuidpoolcirkel niet meer het geval is.