The Science House Column 026: Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet

Eind juni.

De examens zijn voorbij.

De studerende mens heeft aan de gestudeerde mens uitgelegd wat hij gestudeerd heeft en hoopt zo van het studeren af te zijn. Als dat niet zo is, dan kan de studerende mens zich in augustus verder specialiseren.

De zomer begint.

Je merkt het aan de regen, die is minder koud dan in de winter. Ik geniet in pull en bodywarmer van een gezellige drassige zomeravond vlakbij een vuurkorf met brandende kolen. Ik voel de warmte op mijn benen.

In principe mijmer ik op een zomeravond over de fonkelende sterren aan de hemel, maar daar is nu bitter weinig van te zien. Ik mijmer dan maar over wat ik wel zie: grijze wolken. Dan denk ik aan een planeet vlakbij waar het altijd bewolkt is – Venus. Het is daar afgrijselijk warm en nog afgrijselijker druk, maar dat laat ik even terzijde.

Hoe zouden we over het universum denken als we altijd maar een bewolkte hemel zien? Zouden we er dan wel over nadenken? Je kan niet wegdromen over die kleine lichtgevende puntjes aan de hemel, je ziet niet eens de Zon. Je ziet alleen maar één monotone grijze hemel. Zouden we dromen over verre werelden? Zouden we zelfs maar beseffen dat er iets als een universum bestaat?

Ik begon het gedachtenexperiment wat verder uit te rekken - dat komt ervan als je begint te mijmeren. Hoe zouden we, naast intellectueel, biologisch geëvolueerd zijn?

Laten we nog wat omstandigheden veranderen.

De Zon zendt veel straling uit in het 'zichtbare' spectrum van de elektromagnetische straling. Het is nogal logisch dat dit 'zichtbaar' is: onze ogen hebben zich gespecialiseerd in net dié straling die overvloedig aanwezig is. Het heeft biologisch niet veel zin antennes voor pakweg x-stralen te ontwikkelen als er nauwelijks x-stralen zijn.

Stel dat we evolueerden op een planeet rond een rode dwerg. Dus een zonnetje dat veel straling uitstuurt in het rode en het infrarode spectrum. Dan zou ik niet alleen voelen dat de kolen in mijn vuurkorf warm waren maar ook die straling ZIEN. Er is immers veel van die straling aanwezig en mijn ogen zouden heel waarschijnlijk receptoren ontwikkeld hebben die gevoelig zijn voor infraroodstraling.

Dan mijmeren we nog wat verder weg - tja... mijmeren, en een glas wijn.

Wat is dan nog de betekenis van "eerst zien en dan geloven” als zien afhangt van rond welke ster je geëvolueerd bent?

De kolen zijn bijna uitgebrand, de klamme nacht valt, ik zie geen sterren. De weersvoorspellingen geven aan dat het beter weer gaat worden.

Eerst zien en dan geloven.

Open sterrenhoop NGC 1858 - Copyright afbeelding: NASA Hubble Space Telescope

Tekst: Ignaas Declercq, The Science House – 22/06/2024